YARDIM BAŞARI İLİŞKİSİ
Okulumuz Rehber Öğretmeni Yunus YEGİN'in "Yardım Başarı İlişkisi" konulu yazısı.
YARDIM BAŞARI İLİŞKİSİ
Yardım edildiğinde de yardım alındığında da bir ilişkiden söz edilmektedir. Yardım ilişkisinde karşılıklılık esastır. Her yardım edenin aynı zamanda yardım aldığını, her yardım alanın da aynı zamanda yardım ettiğini ifade edebiliriz. Yardım kavramı özünde bir erdem ifade etmektedir, çok yüce bir eylemdir. Tabi temel koşulları içerisinde barındırabilirse…
Yardım ilişkisinde beklentinin olmaması gerekir. Yani bu ilişki geliştirilmek istenirken sıfır beklentiyle hareket edilmelidir. Kolay mıdır? Hayır, oldukça zordur; ancak zaten değerli olana ulaşmak içerisinde zorluk barındırmaktadır. İnsanlar bütün ilişkilerinde bilinçli ya da bilinç dışı olarak başarıya odaklıdırlar. Başarıyı istemek tabii bir haktır. Başarının gerçekleşmesi de büyük bir mutluluk kaynağıdır. Doğru ve etkin bir yardım ilişkisi başarı kavramının tetikleyicisi olabilir. İnsanlar arası ilişkilerde yardım kavramı; yaş gruplarına göre, kültürel farklılıklara göre, sosyo ekonomik duruma göre, akademik beklentiye göre, psiko sosyal beklentiye göre farklılık gösterebilir. Mesela, öğretmeniyle etkin ve güvenli bir ilişki kurabilen öğrenci bu ilişki biçimini hem akademik başarısına hem de psiko sosyal başarısına yansıtabilir; çünkü öğrenmenin etkin gerçekleşebilmesinde güven belirleyicidir.
Başarı kavramı genellik ifade eder. Birden çok ayağı vardır. Genel olarak akademik başarı ve psiko sosyal başarı başlıkları altında kategorize edilebilir. Akademik başarının tek başına genel başarıyı ifade etmediği gibi psiko sosyal başarı da tek başına genel başarıyı ifade etmez. Genel başarıyı bir elma olarak değerlendirirsek elmanın yarısını akademik başarı diğer yarısını psiko sosyal başarı olarak değerlendirebiliriz. Elmanın bir yarısının olması hiçbir zaman onu tam elma olarak nitelemez. Tam elmanın olma koşulu yukarıda izah edilmiştir. Bunun gibi genel başarının da ifade edilebilmesi için hem akademik başarının hem de psiko sosyal başarının oluşması gerekir. Okullarda formel bir şekilde verilen eğitime akademik eğitim, ortaya çıkan duruma da akademik başarı/başarısızlık denir. Bireyin doğru sosyalleşerek kendisini doğru ifade edebilmesi, toplumsal kuralları özümseyebilmesi, özeleştiri yapabilmesi, saygın olmayı ve saygı duymayı becerebilmesi, farklılıkları zenginlik olarak kabul etmesi, sürekli gelişerek olgunlaşmayı becerebilmesi psiko sosyal başarı olarak nitelendirilebilir. Bu başarı kategorileri birbirinin alternatifi değil, destekleyicisidir. Toplumsal kalitenin gerçekleşebilmesi için her iki kategorinin de eş zamanlı gerçekleşmesi gerekir. Eğer yukarıda çerçevesini çizdiğimiz başarı kavramı gerçekleşirse, burada etkin bir yardım ilişkisinden söz edebiliriz. Karşılıklı etkileşim sonucu ortaya çıkan ve bir beklentiye tabi olmayan yardım ilişkisi sonucu gerçekleşen öğrenmelerin daha kalıcı olduğu ve diğer öğrenmeleri kolaylaştırdığı ifade edilebilir.
Beklentisiz yardım ilişkisinde ortaya çıkan modelde yapılan yardıma mukabele edilme beklentisi olmamalıdır. Bu modelde asıl beklenti yardım alan bireyin bu ilişki biçimini modelleyerek kendi sosyal çevresine uygulamasıdır. Bireysel ve toplumsal kaliteye, nitelikli insan gücünün oluşmasına katkı vermek istiyorsak bu zorlayıcı parkuru yürümemiz gerekir. Yardım ilişkisi özünde çıkar ilişkisini barındıran dikenli bir alandır. Buradan kişiler arası ilişkilerde başarı sağlamak istiyorsak, beklentiyi sıfırlamamız ve şahsi çıkara sıfır tolerans ilkesiyle hareket etmemiz gerekir. Bizim kültürel hayatımızda yardım ilişkisiyle minnet duygusu iç içe geçmiş temel kavramlardır. Bir şekilde yardım alan bireyin yardım edene minnet duygusunu ifade etmesi bir duygusal yoğunluk sonucunda oluşabilen görme fark etme ve bu engin geleneği yaşatma biçimidir. Müslüman toplumlarda velev ki sıfır beklentiyle bir yardım ilişkisi gerçekleşsin yinede minnet duygusunun ifade edilmesi kaçınılmazdır. Ancak sürecin böyle pozitif gerçekleşmesi durumunda insanların birbirlerine olan güven duygularının da pekişmesi beklenmektedir.
Sonuç olarak çıkara dayalı yardım ilişkilerinin sürdürülebilirliği bulunmamaktadır. Görünürde bir ilişkiden söz edilir, ancak nitelikli, toplumsal kaliteye katkı verici bir süreçten söz edilemez. Sıfır beklentiyle sürdürülen ilişki ortamlarında beklenti içerisinde olmamak buradan hiçbir karşılık çıkmayacağı anlamına gelmez. Tersine hesaplanamayan karşılıklarla yüzleşmeler olabilir.